هر روز جلوي آينه مي‌ايستيد و از قيافه‌تان ايراد مي‌گيريد؟ از اين‌كه يكي از پلك‌هايتان دو صدم ميلي‌متر پايين‌تر از آن يكي است حرص مي‌خوريد؟ خيلي‌ها با وجود اين‌كه مشكل جدي هم ندارند، بدون معطلي خود را به زير تيغ جراحي مي‌سپارند اما واقعا كي و چگونه بايد افتادگي پلك را درمان كرد؟ اگر شما هم دچار افتادگي پلك هستيد يا تصور مي‌كنيد اين طور است و قصد داريد جراحي كنيد، دست نگه داريد؛ چرا كه متخصصان بر اين باورند: «امروزه عمل جراحي افتادگي پلك طرفداران خاص خودش را دارد، اما شايد خيلي‌ها ندانند كه اگر مشكل‌شان چندان جدي نيست، اين گونه جراحيهاي غيرضروري تا چه حد ممكن است برايشان مضر باشد و حتي به چشمان‌شان هم آسيب‌هاي جدي برساند.»
اين بخشي از گفته‌هاي دكتر عبدالجليل كلانتر هرمزي است كه در ادامه مي‌افزايد: البته متخصصان معتقدند زماني كه اين جراحي‌ها ضروري و اجتناب‌ناپذيرند، بايد هرچه سريع‌تر انجام شوند؛ براي مثال زماني كه افتادگي پلك به دليل افتادگي پلك فوقاني و باريك شدن شكاف پلكي باشد جراحي ضروري است يا زماني كه اين مشكل در يك يا هر دو چشم بروز پيدا كند. افتادگي پلك ممكن است از مقدار كم ـ كه حتي گاهي به زحمت قابل تشخيص است ـ تا افتادگي كامل ـ به طوري كه تمام مردمك را بپوشاند ـ متغير باشد. افتادگي پلك مخصوص سن خاصي نيست و معمولا هم در كودكان و هم در بزرگسالان رخ مي‌دهد، اما بيشتر موارد جراحي زيبايي در بزرگسالان صورت مي‌گيرد و كمتر كودكان را درگير جراحي مي‌كنند.
انواع افتادگي پلك
افتادگي پلك دلايل مختلفي دارد كه يكي از آنها مادرزادي است؛ يعني افتادگي پلك در زمان تولد به دليل تكامل نيافتن ماهيچه‌هاي بالابرنده پلك، بعضي از بيماريهاي خاص، فلج عصب پلك يا به دليل ساير بيماريهاي مادرزادي به صورت يك يا دو طرف ظاهر ميشود. زماني كه كودك به دنيا مي‌آيد به دليل اين ناهنجاري در سر و صورت، عصب صورت يا پلك فلج ميشود. البته اين فلج عصبي پس از مدتي در بعضي‌ها به حالت عادي برمي‌گردد، ولي در بعضي‌هاي ديگر به صورت دائم باقي مي‌ماند.
افتادگي پلك مادرزادي
مشكلات پلكي مادرزادي چند نوع است، اما به طور كلي در دو گروه طبقه‌بندي ميشود:
الف) قسمتي از پلك تشكيل نميشود؛ در اين شرايط عمل جراحي راحت و موفقيت‌‌آميزتر است.
ب) پلك به طور كامل تشكيل نميشود؛ در اين شرايط به طور معمول خود چشم نيز دچار ضايعه‌اي است ولي با وجود اين، خوشبختانه قابل ترميم است.
اگر كودكي با افتادگي پلك مو طراحی سایت تا شديد متولد شود، ممكن است براي تكامل بينايي نياز به درمان فوري داشته باشد؛ البته افتادگي پلك مادرزادي معمولا با گذشت زمان بهبود نمي‌يابد. اگر والدين با افتادگي چشم مادرزادي در بچه‌‌ها مواجه شدند، بايد حتما به چشم‌‌پزشك مراجعه كنند؛ زيرا اين افتادگي مي‌تواند باعث تنبلي چشم شود. اگرچه افتادگي پلك معمولا يك اختلال مجزاست، ولي در موارد مادرزادي ممكن است با اختلال حركت‌هاي چشمي، بيماريهاي عضلاني، تومورهاي پلك يا ساير تومورها، اختلال‌هاي عصبي و عيوب انكساري چشم نيز همراه شود.
مشكلات ناشي از افتادگي پلك در كودكان
افتادگي پلك به دو دليل مي‌تواند باعث تنبلي چشم شود:
الف) انسداد مسير بينايي چشم
ب) ايجاد تاري ديد
البته افتادگي پلك ممكن است انحراف چشم را مخفي كند و در اين مورد نيز مي‌تواند منجر به تنبلي چشم شود. نوع اكتسابي كه شايعترين نوع اين بيماري است، به دليل اختلال در ماهيچه بالا برنده پلك فوقاني رخ مي‌دهد كه ممكن است اثر افزايش سن، بروز اشكالي در اعصاب مربوط به اين ماهيچه‌ها يا آسيب پلك در اثر تومورها، التهاب‌ها يا وارد شدن ضربه به پلك ايجاد شود.
افتادگي پلك در بزرگسالي
شايعترين علت افتادگي پلك در بزرگسالان، كشيدگي يا جدا شدن ماهيچه بالابرنده پلك است. اين مشكل ممكن است بر اثر افزايش سن، پس از جراحي آب‌مرواريد يا ساير جراحيهاي چشمي و ضربه شديد به چشم بروز پيدا كند. افتادگي پلك بر اثر افزايش سن و كهولت بسيار شايع است؛ در اين شرايط با افزايش سن، پلك بالا دچار فشردگي پوست و چين و چروك ميشود و همين پوست اضافه مي‌تواند اشكالاتي را در ديد ايجاد كند.
يكي از دلايل رايج افتادگي پلك، حوادث و تصادف‌هاست كه بر اثر آنها عصب‌هاي پلك ـ كه مسئول حركت پلك هستند ـ فلج و موجب افتادگي پلك ميشود
با توجه به افزايش ميزان اميد به زندگي و افزايش تعداد جمعيت سالمندان در اثر ارتقاي شرايط بهداشت عمومي، بالطبع تعداد افراد مسني كه براي جراحي افتادگي پلك مراجعه مي‌كنند نيز بيشتر شده است.
افتادگي پلك در اشخاص كهنسال به صورت پف و چربي‌هاي اضافه دور چشم، چين و چروك و پوست چند لايه، بخصوص در پلك بالا بروز پيدا مي‌كند. پس از مدتي حجم اين پوست افتاده بيشتر ميشود كه مي‌تواند باعث سنگيني پلك بالا و خستگي فرد در زندگي روزمره شود؛ براي مثال فرد هنگام رانندگي، مطالعه، خياطي، تماشاي تلويزيون و ساير فعاليت‌هاي روزمره به مشكل برمي‌خورد.
مشكلات ناشي از افتادگي پلك در بزرگسالان
افتادگي پلك خستگي زودرس پلك و چشم را به دنبال دارد، جلوي ديد را مي‌گيرد و مشكلات پوستي ايجاد مي‌كند. زماني كه خستگي ديد ايجاد شود، فرد مجبور ميشود ابروهايش را بالا دهد تا جلوي ديدش باز شود؛ زماني كه اين كار به طور مداوم در طول چند ماه انجام شود، پيشاني دچار چين و چروك ميشود، تناسب چشم و ابرو از بين مي‌رود و ماهيچه پلك شل ميشود كه همين مساله بعدها مشكلات زيادي را براي فرد به‌وجود مي‌آورد.
افتادگي پلك؛ ناشي از تصادف‌هاي شديد
يكي از دلايل رايج افتادگي پلك، حوادث و تصادف‌هاست كه بر اثر آنها عصب‌هاي پلك ـ كه مسئول حركت پلك هستند ـ فلج و موجب افتادگي پلك ميشود. مشكل بزرگي كه ممكن است افراد گاهي پس از تصادف و سوانح با آن مواجه شوند اين است كه به دليل شرايط اورژانسي ايجاد شده، ممكن است ترميم پارگي پلك و عضلات صورت بدرستي انجام نشود كه همين مساله نيز باعث افتادگي پلك ميشود.
افتادگي پلك؛ ناشي از سوختگيها
سوختگيها نيز براي سلامت چشم مشكلاتي ايجاد مي‌كند؛ در بعضي انواع سوختگيها خود چشم و قرنيه آسيب مي‌‌بيند و در موارد ديگر چشم‌ها سالم بوده ولي به پلكها آسيب ميرسد. در مواردي كه پلكها آسيب مي‌بينند، اگر فرد بموقع براي ترميم پلك اقدام نكند، مشكلاتي جدي‌‌تر براي چشم‌ها ايجاد ميشود؛ براي مثال ممكن است پلك آسيب ديده بسته نشود؛ بنابراين سوختگي يا هر بيماري ديگري مانند بعضي از فلج‌‌هاي صورت ـ كه بر اثر آنها پلك بسته نميشود ـ نياز به پيگيري جدي دارند.
راههاي پيشگيري و كاهش افتادگي پلك
براي پيشگيري از افتادگي پلك بايد از بيست و شش سالگي اقدام كنيد، ولي اگر از اين سن گذشته‌ايد هم خيلي نگران نباشيد و از همين الان شروع كنيد و نكته‌هاي زير را به خاطر بسپاريد:
بيش از حد در معرض پرتوي مستقيم آفتاب قرار نگيريد، ولي اگر مجبور شديد حتما از كرم‌هاي ضدآفتاب استفاده كنيد.
از ساعت 9 صبح تا 4 بعدازظهر از چشم‌هايتان محافظت كنيد؛ براي مثال از عينك آفتابي و كلاه لبه‌دار استفاده كنيد.
براي كاهش استفاده از نورهاي مصنوعي، بخصوص در شب بهتر است به مدت زياد بيدار نمانيد، تا ديروقت مطالعه نكنيد، تلويزيون را براي مدت طولاني در نيمه‌شب نگاه نكنيد يا حداقل از نوراني كردن اتاق بپرهيزيد. مطالعه با
نور زياد باعث خستگي و آسيب ديدن چشم و در نهايت به پلك ميشود و پيري زودرس چشم را به همراه دارد. هرچه شخص بعد از غروب زودتر بخوابد، ديرتر به افتادگي پلك دچار ميشود.
تغذيه نامناسب نيز در افتادگي پلك تاثير دارد؛ خوردن غذاهاي سنگين در آخر شب، غذاهاي پرچرب، پرنمك و ترش از مواردي است كه باعث التهاب دور چشم ميشود. صبح‌ها بعد از بيدار شدن، اين پف دور چشم به طور كامل قابل مشاهده است و اگر اين بي‌احتياطي‌ها بيشتر شود بعد از مدتي افتادگي پلك نيز ايجاد ميشود.
راههاي درمان افتادگي پلك
در بيشتر موارد افتادگي پلك در كودكان با جراحي درمان ميشود و اگر با تنبلي چشم نيز همراه باشد، ممكن است درمان با قرار دادن پوشش روي چشم سالم، استفاده از عينك يا قطره چشمي نيز صورت گيرد. در اوايل دوران زندگي معمولا ضرورتي براي انجام جراحي براي موارد خفيف تا مو طراحی سایت افتادگي وجود ندارد.
چه زماني به پزشك مراجعه كنيم؟
زماني كه فرد هنگام مطالعه و رانندگي دچار خستگي ميشود بايد هرچه زودتر به پزشك مراجعه كند؛ زيرا اگر در مراحل اوليه و ابتدايي اين كار را انجام دهد، عمل جراحي افتادگي پلك بهتر انجام ميشود.
نيمه‌خالي ليوان
جراحي افتادگي پلك بيشتر براي مقاصد زيبايي انجام ميشود و بسياري از افراد از آن راضي هستند ولي هنوز يك جنبه منفي وجود دارد؛ ممكن است پس از گذشت پنج تا هفت سال پلك دوباره به حالت اول برگردد. البته اگر نكته‌هايي را كه در بالا اشاره كرديم رعايت كنيد، اين احتمال تا حد زيادي كاهش پيدا مي‌كند، بخصوص درباره افرادي كه در استان‌هاي گرمسير كشور زندگي مي‌كنند.
بهترين سن براي انجام عمل جراحي
عمل جراحي افتادگي پلك سن خاصي ندارد و در هر زمان كه افتادگي پلك مشخص شد، فرد بايد عمل جراحي انجام دهد. بيشتر مراجعان براي جراحي پلك بين 40 تا 70 سال دارند ولي اين عمل تابع سن نيست، بلكه ممكن است اين بيماري در بعضي خانواده‌ها زمينه ارثي داشته و امكان بروز آن بيشتر باشد يا به دلايل ديگري ايجاد شود.
آيا پلكها پس از عمل جراحي دوباره مثل اول ميشود؟
متاسفانه همه افتادگيهاي پلك را نمي‌توان طوري عمل كرد كه زيبايي آن مانند پلك ديگر شود. در هر صورت پلك جزئي از چشم است؛ بنابراين عمل بايد طوري انجام شود كه به خود چشم آسيبي نرسد. بعضي از انواع افتادگيهاي پلك به دليل بيماريهاي عمومي چشم ايجاد ميشود؛ براي مثال در بعضي موارد حركت چشم در جهت‌هاي مختلف مختل شده و پلك دچار افتادگي ميشود. متاسفانه بعضي از افراد نمي‌‌توانند پلك را خوب بالا ببرند، زيرا با اين كار پلك بسته نشده و به چشم آسيب ميرسد. بنابراين در مواردي ممكن است از نظر زيبايي، پلك قابل ترميم نباشد اما در بيشتر موارد كه افتادگي خفيف يا ثانويه ايجاد ميشود، اين مساله كاملا قابل حل است.
عوارض جراحي افتادگي پلك
عوارض جراحي افتادگي پلك مي‌تواند شامل عفونت، خونريزي و كاهش بينايي باشد ولي وقوع اين عوارض بسيار نادر است.
اگرچه ظاهر پلك به طور قابل‌توجهي اصلاح ميشود، اما ممكن است پلكها كاملا قرينه به نظر نرسند.
در بيشتر موارد بعد از جراحي، هنگام نگاه كردن به پايين، پلك عمل شده نسبت به طرف مقابل، مختصري بالاتر قرار مي‌گيرد و شب‌ها نيز مختصري باز مي‌ماند كه اين دو عارضه مشكل‌آفرين نيستند. در بعضي موارد نيز ممكن است بيش از يك بار به عمل جراحي نياز باشد.براي اصلاح نهايي پلك در 10 تا 20 درصد موارد، بعد از جراحي نياز به يك عمل روتوش وجود دارد كه اين كار معمولا چند هفته تا چند ماه بعد از عمل جراحي اصلي انجام ميشود و هدف آن تنظيم نهايي عضله در محل مناسب است. جراحاني كه در اين عمل مهارت دارند، مي‌توانند جراحي را با بي‌حسي موضعي انجام دهند، اما گاهي بيهوشي عمومي نيز صورت مي‌گيرد و با اين عمل اتصال عضله بالا برنده پلك با محل اتصال‌شان روي پلك دوباره برقرار ميشود، ولي به طور شايع‌تر در نوع مادرزادي عضله را كوتاه مي‌كنند.عمل اصلاح افتادگي پلك، عمل بسيار ظريفي است و مدت زمان آن براي هر چشم ۴۵ دقيقه تا يك ساعت است. در بيشتر موارد در عمل‌هاي افتادگي پلك ناشي از افزايش سن، نياز به برداشتن پوست اضافه پلك نيز وجود دارد.
چشم‌ها بعد از هفت تا ده روز بعد از عمل جراحي نياز به مراقبت دارند، ولي اگر عمل جراحي به دست فرد متخصص صورت بگيرد هيچ عارضه‌اي به همراه ندارد.
اگر جاي فارست ويتاكر بوديد چه مي‌كرديد؟ شايد او را با اسم نمي‌شناسيد ولي حتما نقش آفريني‌اش را در فيلم‌هايي مانند گوست داگ (جيم جارموش) و اتاق ترس (ديويد فينچر) ـ كه هر دو از تلويزيون خودمان نيز پخش شده‌اند ـ تماشا كرده‌ايد. حالا چرا به او اشاره كرديم؟ چون پلك راستش به دليل فلج عصب آن قسمت دچار نوعي افتادگي است اما اين موضوع نه تنها باعث انزوا و ناراحتي او نشده، بلكه حتي به ويژگي انحصاري چهره‌اش تبديل شده است كه حسابي موقع نقش‌آفريني به دردش مي‌خورد. البته در اين پرونده پزشکي نمي‌خواهيم درباره او و سينمايش حرف بزنيم، بلكه منظور، بررسي مشكل او و چگونگي كنار آمدن با آن است.